رای شماره ١٧٠٩ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

یک نسخـه از رأی ھیـأت عمـومی دیـوان عـدالت اداری بـه شمـاره دادنـامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١١٧٠٩ مورخ ١٣٩٩/١١/١۴ با موضوع: «ابطال بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩٩/١١/١۴ شماره دادنامه: ١٧٠٩ شماره پرونده: ٩٨٠٢٧٠۶

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای صباح محمودی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۴ و ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:

«تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای ورود رزمندگان مصوب سال ١٣۶٧ صرفاً عدم امکان استفاده مجدد از امتیازات مندرج در آیین نامه در صورت انصراف از تحصیل را مقرر ساخته است و دلالتی بر استفاده مجدد کسانی که در دانشگاه پذیرفته شده و فارغ التحصیل شده اند، ندارد. آیین نامه فوق صرفاً حاکم بر رزمندگان (حداقل ۶ ماه حضور در مناطق عملیاتی از تاریخ ١٣۵٩ الی ١٣۶٧) است. اما قانون جامع ایثارگران فراتر از بازه زمانی مذکور و ھمچنین شامل دیگر ایثارگران ھمچون شھدای ترور و… است. در ھیچکدام از قوانین مربوط به ایثارگران تصریحی بر لزوم استفاده یک بار از سھمیه وجود ندارد. استفاده از سھمیه ایثارگران منوط به تصویب آیین نامه اجرایی نیست که سازمان سنجش در این رابطه به آیین نامه اجرایی مصوب ١٣۶٧ استناد می نماید. استناد به آیین نامه مقدم برای اجرای قوانین موخر وجھی ندارد. قوانین حاکم بر امور ایثارگران اکنون قانون جامع ایثارگران مصوب ١٣٩٠ ،ماده ۴٧ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم مصوب ١٣٩٣ و ماده ٩٠ قانون برنامه ششم مصوب ١٣٩۶می باشد. اما سازمان سنجش برای اجرای این قوانین به آیین نامه مصوب ١٣۶٧ استناد می نماید. ایجاد حق به موجب حکم مقنن است و تحدید و تخصیص آن نیز بایستی به موجب حکم قانونگذار باشد که در مورد حاضر چنین نیست. قانون ایجاد تسھیلات برای رزمندگان و آیین نامه اجرایی آن به موجب قوانین موخرالتصویب ھمانند ماده ٩٠ قانون برنامه ششم یا تبصره ١ ماده ١١٨ قانون برنامه پنجم نسخ شده است. رأی شماره ١٢٠۵ ـ ٢٢/١٠/١٣٩۴، رای شماره ١۴۴ـ  ١٠/١١/١٣٩۶، رأی شماره  ٧٣۵ ـ ١٠/٧/١٣٩٠ و  رأی شماره ٧٣۴ ـ ٣٠/١٠/١٣٩٢ دلالت بر محدود نبودن سھمیه ایثارگران به یکبار است. بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه مستند به مصوبه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور مقرر داشته است که چنانچه داوطلبان سنوات قبل با استفاده از سھمیه در دوره ھای غیر روزانه پذیرفته شده باشند در صورت انصراف از رشته قبولی، برای یک بار مجاز به استفاده مجدد از سھمیه خواھند بود. این مصوبه قابل یافت نیست. در این خصوص:

الف ـ مطابق ماده ٣ قانون مدنی و به طریق اولی بخشنامه و مقررات بایستی در روزنامه رسمی ذکر شوند وگرنه قابلیت اجرایی نخواھند داشت.

ب ـ مطابق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و قانون ارتقا سلامت اداری مقررات دولتی مستوجب حق و تکلیف برای اشخاص بایستی منتشر و به اطلاع عموم برسد.

ج ـ مصوبه کمیته مطالعه و برنامه ریزی مغایر با تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای رزمندگان است چرا که آیین نامه مزبور صرفاً از منع استفاده مجدد رد صورت انصراف از تحصیل سخن گفته است.

پ ـ تخصیص استفاده از سھمیه جزء ھیچ یک از اختیارات شورای سنجش و پذیرش دانشجو نیست.

ت ـ ماده ۶ قانون سنجش و پذیرش دانشجو و ماده ۶ آیین نامه آن نیز صرفاً بر ابقای سھمیه ھای پیشین دلالت دارند و دلیلی بر تخصیص آنھا در میان نیست. اکنون از آن مقام خواستارم در راستای بند ١ ماده ١٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به ابطال بندھای ۴ و ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ که ضایع کننده حق تمام ایثارگران است، اقدام و با صدور رأی وحدت رویه ای نسبت به آزمون ھای آتی من جمله آزمون ھای ورودی دانشگاه ھا که در سال ١٣٩٩ برگزار می شوند حق استفاده مجدد از سھمیه را به شرح دادخواست برای ایثارگران منظور نمایید.»

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

«۴ـ بر اساس تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون تسھیلات برای ورود رزمندگان و جھادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی مصوب ١٣۶٧/١١/٣٠ ھیأت وزیران، آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سھمیه شاھد و ایثارگر یک بار در رشته ھای تحصیلی دوره روزانه آزمون سراسری (برای پذیرفته شدگان رزمنده از سال ١٣۶٨ به بعد و برای پذیرفته شدگان سھمیه شاھد از سال ١٣٧۶ به بعد) پذیرفته شده اند، اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف داده و یا در رشته قبولی ثبت نام کرده یا نکرده باشند حق استفاده مجددد از سھمیه مذکور در آزمون سراسری را نخواھند داشت.

۵ ـ بر اساس مصوبه پنجاه و چھارمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سھمیه ھای شاھد و ایثارگر در ردیف پذیرفته شدگان رشته ھای تحصیلی غیرروزانه (دوره ھای شبانه و نیمه حضوری دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی، دانشگاه پیام نور، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعی و یا دوره ھای پردیس خودگردان (بین الملل) و مجازی) قرار گرفته اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سھمیه ھای مربوط در این آزمون خواھند بود.»

در پاسخ به شکایت مذکور مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره ۵۴٧۴٣ ـ ١٣٩٨/٩/٢٧ توضیح داده است که:

«١ـ بدواً موضوع خواسته و شکایت شاکی (ابطال تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای ورود رزمندگان و جھادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی مصوب سال ١٣۶٧) سابقاً در ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح و رد شده است، بنابراین از اعتبار مختومه برخوردار و قابل طرح مجدد در صحن ھیأت عمومی نیست.

٢ـ طبق ماده ١٢ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و تبصره آن مواردی قابل ابطال در ھیأت عمومی است که موجب تضییع حقوق اشخاص شود. ھر چند در ظاھر قانون مارالذکر موجب ایجاد محدودیت برای اقلیت خاصی می شود ولیکن عملاً به نفع اکثریت ایثارگران است و باعث می شود تعداد بیشتری از تسھیلات مذکور برخوردار شوند. از طرف دیگر طبق تبصره ماده ١٢ قانون مذکور و رویه معمول در دیوان، آرای شورای عالی انقلاب فرھنگی قابل نقض در ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری نمی باشد.

٣ـ به منظور برخورداری اکثریت ایثارگران از امتیازات و تسھیلات قانونی ورود به دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی کشور (دوره روزانه ـ رایگان) محدودیت ھایی برای ورود به دوره روزانه دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی از سوی ھیأت وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی کنکور ایجاد شده است.

۴ـ بر اساس تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای ورود رزمندگان و جھادگران داوطلب بسیجی به دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی مصوب سال ١٣۶٧ ھیأت وزیران آن دسته از داوطلبانی که با استفاده از سھمیه در دوره روزانه آزمون سراسری پذیرفته شده اند اعم از اینکه از رشته قبولی انصراف یا در رشته قبولی ثبت نام کرده و یا نکرده باشند، حق استفاده مجدد از سھمیه در آزمون سراسری را نخواھند داشت.

۵ ـ کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون ورودی دانشگاه ھا (شورای عالی انقلاب فرھنگی) در پنجاه و چھارمین جلسه خود نیز مصوب نمود «آن دسته از داوطلبان سنوات قبل که با استفاده از سھمیه شاھد و ایثارگر در دوره ھای غیر روزانه قبول شده اند در صورت انصراف از رشته قبولی خود فقط یک بار مجاز به استفاده مجدد از سھمیه ھای مربوطه خواھند بود.» ھمان گونه که ملاحظه می فرمایید با توجه به محدودیت ظرفیت دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی در دوره روزانه مصوبات ھیأت وزیران و شورای عالی انقلاب فرھنگی در راستای برخورداری جامعه بیشتری از ایثارگران از امتیاز مذکور بوده است. اگر محدودیت مذکور نباشد، تعداد زیادی از پذیرفته شدگان با امتیاز ایثارگری در کد رشته محل قبولی ثبت نام نخواھند کرد. این امر موجب خالی ماندن ظرفیت دانشگاه ھا و عدم برخورداری سایر ایثارگران از امتیاز مذکور خواھد بود.

۶ ـ شاکی در صفحه دوم دادخواست تقدیمی با استنباط اشتباه از تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای ورود رزمندگان به دانشگاه ھا و با تفسیر موسع آن اظھار می دارد: «ھر کدام از شرکت کنندگان در صورت قبولی در دانشگاه و انصراف حق استفاده مجدد از این سھمیه را ندارند و فردی که قبول شده و ثبت نام نکرده مشمول این قانون نمی شود.» در پاسخ به استحضار می رساند ظرفیت دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی در دوره روزانه (رایگان) بسیار محدود است و در مجموع ٣٠ درصد ظرفیت دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی به ایثارگران اختصاص می یابد. چنانچه محدودیتی برای پذیرفته شدگان دوره روزانه وجود نداشته باشد بسیاری از قبول شدگان با استفاده از سھمیه ثبت نام نخواھند کرد تا در سال ھای آتی در رشته بھتری قبول شوند. این امر موجب می شود ظرفیت بسیاری از دانشگاه ھا (با توجه به ممنوعیت تکمیل ظرفیت) خالی بماند و ایثارگران دیگری که تمایل به تحصیل در این کد رشته ھا را دارند ھم نتوانند وارد دانشگاه شوند. ھر یک از داوطلبان در آزمون سراسری می توانند تا ١۵٠ کد رشته محل انتخاب کنند. اگر ایثارگری به رشته محلی تمایل ندارد در زمان انتخاب رشته آن را انتخاب نکند. داوطلب می بایست اقلیت رشته و شھرھایی را انتخاب کند که تمایل قطعی به تحصیل در آن رشته و شھر را دارد. تردید تعدادی داوطلب ایثارگر که داوطلب ھستند نباید مشکل بسیار بزرگی (خالی ماندن ظرفیت و عدم امکان پذیرش سایر ایثارگران) برای دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی ایجاد کند.

٧ـ با عنایت به مراتب مذکور و با توجه به اینکه سازمان سنجش آموزش کشور صرفاً مجری برگزاری آزمون سراسری ورود به دانشگاه ھا و مؤسسات آموزش عالی می باشد مکلف به اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرھنگی، شورای سنجش و پذیرش و سایر دستگاه ھای ذیربط می باشد. مصوبات فوق الذکر توسط ھیأت وزیران و کمیته مطالعه و برنامه ریزی آزمون سراسری شورای عالی انقلاب فرھنگی تصویب شده است و این سازمان صرفاً مجری مصوبات مذکور است. بنابراین موضوع خواسته و شکایت ارتباطی به سازمان سنجش آموزش کشور ندارد و محکوم به رد است.»

در اجرای ماده ٨۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ،پرونده به ھیأت تخصصی فرھنگی، آموزشی و پزشکی دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و ھیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ٢٨ مورخ ١٣٩٩/٢/٢٢ بند ۴ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر عدم امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران برای پذیرفته شدگان دوره ھای روزانه دانشگاه ھا را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علّت عدم اعتراض از سوی رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت. رسیدگی به بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند در دستور کار ھیأت عمومی قرار گرفت.

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/١١/١۴ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

در خصوص تقاضای ابطال بند ۵ صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ مبنی بر امکان استفاده مجدد از سھمیه ایثارگران توسط پذیرفته شدگان در دوره ھای غیر روزانه دانشگاه ھا که انصراف از تحصیل داده اند، مقرره مزبور مغایر اطلاق مندرج در تبصره ٢ ماده ١٠ آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای رزمندگان مصوب ١٣۶٨ می باشد که منع استفاد مجدد از سھمیه در صورت انصراف از تحصیل مندرج در آن، شامل تمامی مصادیق و حالات پذیرفته شدگان اعم از روزانه، شبانه، خودگردان، بین الملل و مجازی و… می شود، بنابراین با وجود آیین نامه اجرایی قانون ایجاد تسھیلات برای رزمندگان، بند ۵ از تذکرات مھم مندرج در صفحه ٢۵ دفترچه راھنمای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ١٣٩٨ خارج از حدود اختیارات سازمان سنجش و آموزش کشور وضع شده و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی