رای شماره ١٣٠۴ ھیات عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع: ابطال بند ۶ مصوبه سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تھران به شماره ٩٨/١١/۵۵/٣٧٨٩ ـ ١۵/۴/١٣٩٨

بسمه تعالی

جناب آقای اکبرپور

رئیس ھیأت مدیره و مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ٩٩٠٩٩٧٠٩٠۵٨١١٣٠۴ مورخ ١٣٩٩/١٠/١٣ با موضوع: «ابطال بند ۶ مصوبه سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تھران به شماره ٣٧٨٩/۵۵/١١/٩٨ـ ١٣٩٨/۴/١۵ «جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیرکل ھیأت عمومی و ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین

تاریخ دادنامه: ١٣٩٩/١٠/١٣ شماره دادنامه: ١٣٠۴ شماره پرونده: ٩٨٠٢۵٠٧

مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای محمدجواد کوچکی

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ۶ مصوبه سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تھران به شماره ٩٨/١١/۵۵/٣٧٨٩ ـ ١۵/۴/١٣٩٨

گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ۶ مصوبه سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تھران به شماره ٣٧٨٩/۵۵/١١/٩٨ـ ١٣٩٨/۴/١۵ را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

” اینجانب محمدجواد کوچکی تقاضای ابطال بند ۶ مصوبه سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تھران به شماره ٣٧٨٩/۵۵/١١/٩٨ـ ١٣٩٨/۴/١۵ را به دلیل مغایرت با ماده ٨۴ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ٧١ آیین نامه اداری استخدامی کارکنان غیرھیأت علمی وزارت بھداشت و ماده ۴ و تبصره ١ ماده ۴ دستورالعمل تعیین ضوابط مرخصی ھای استحقاقی، استعلاجی، مراقبت و شیردھی و بدون حقوق کارکنان غیرھیأت علمی دانشگاه ھای علوم پزشکی مصوب ھیأت امنا وزارت بھداشت که از تاریخ ١٣٩١/١/١ اجرایی گردیده است را دارم. مساله اختیار کارمندان در اخذ مرخصی استحقاقی چنان واضح است که شاید نیاز به دلیلی نداشته باشد اما به جھت رعایت قانون به عرض ریاست و قضات دیوان عدالت اداری می رساند که ماده ٨۴ قانون مدیریت خدمات کشوری و عیناً ماده ٧١ آیین نامه اداری استخدامی کارکنان غیرھیأت علمی وزارت بھداشت از سی روز حق مرخصی کاری برای کارکنان دستگاه ھای اجرایی سخن گفته و در آیین نامه مزبور نیز به طور خاص برای کارکنان دانشگاه ھای علوم پزشکی چنین حقی ذکر شده است و در ادامه نیز قابلیت ذخیره نیمی از این میزان مرخصی را تجویز نموده است که تعداد استفاده از کلمه «حق مرخصی» و نیز جواز ذخیره نیمی از این میزان مرخصی، بیانگر اختیار کارمندان در تعیین زمان و مقدار روزھای مرخصی استحقاقی خود می باشد که تأیید این موضوع در ماده۴ و تبصره ١ آن در دستورالعمل تعیین ضوابط مرخصی ھای… مصوب ھیأت امنا وزارت بھداشت که از ١٣٩١/١/١ به دانشگاه ھای علوم پزشکی اجرایی گردیده به وضوح دیده می شود به گونه ای که در ماده۴ اعلام نموده که ««استفاده از مرخصی استحقاقی منوط به ارائه تقاضای کارمند و موافقت مسئول مربوطه می باشد» و در تبصره ھمین ماده نیز اعلام نموده که«موسسه موظف است ترتیبی اتخاذ نماید تا امکان استفاده کارمندان از مرخصی استحقاقی سالیانه به میزان استحقاق در زمان مناسب و حداکثر تا پایان ھمان سال فراھم گردد. با ھمه وضوح این موارد مدیران پرستاری بیمارستان ھای دانشگاه علوم پزشکی تھران به ریاست خانم دکتر ورعی مدیر پرستاری دانشگاه در سومین نشست دوره ای خود برخلاف قانون و آیین نامه و دستورالعمل مذکور در بند ۶ بخشنامه خود اعلام کرده اند که «حتی المقدور از اخذ مرخصی اجباری و بدون رضایت برای کادر پرستاری خودداری گردد» حال آن که بر طبق قانون باید اعلام می کرد «اخذ مرخصی اجباری و بدون رضایت برای کادر پرستاری ممنوع است». استفاده از واژه «حتی المقدور» جھت جلوگیری از اخذ مرخصی اجباری و بدون رضایت از کادر پرستاری برخلاف قانون بوده و ورود در محدوده قانونگذاری و خروج از حیطه اختیارات می باشد و زمینه سوء استفاده دفاتر پرستاری که خود ایشان در رأی آن قرار دارند را فراھم نموده است. لازم به توضیح است که در اجرای بند ٣ ھمین بخشنامه، سرپرستاران بخش ھا در ھنگام تنظیم شیفت کاری پرسنل، گھگاھی نمی توانند مساله ٢ آف را در بین شیفت ھا رعایت کنند و مجبور می شوند در جھت تنظیم برنامه، فاصله برخی شیفت ھا را بیشتر قرار دھند (چه بسا برخی مسئولین نیز با این مجوز غیرقانونی از این موضوع سوء استفاده نموده و در جھت فشار بر برخی پرسنل نسبت به چیدن برنامه افراد واجبار به استفاده از مرخصی اقدام کنند) و طبق این بخشنامه بالاجبار برای فواصل بیش از ٢ آف مرخصی قرار می دھند متأسفانه دفتر پرستاری علیرغم اینکه این مرخصی ھا به دلخواه و متناسب با نیاز پرسنل نیست بلکه ناشی از عدم توان سرپرستاران در تنظیم برنامه با استفاده از افراد موجود و با شیوه ذکر شده در این بخشنامه است اما مرتباً تأکید دارند که این مرخصی ھا توسط پرسنل درخواست گردد و حتی برخی تھدید کرده اند که در صورت عدم ھمکاری در درخواست این مرخصی ھای اجباری، برنامه این پرسنل سخت تر چیده خواھد شد و یا باعث انتقال به بیمارستان ھای دیگر خواھد شد. لذا با توجه به جمیع موارد ذکر شده و با توجه به تعداد زیاد پرستاران بیمارستان ھای دانشگاه علوم پزشکی تھران و اینکه با این شیوه تعداد زیادی از پرستاران مجبور می شوند با اکراه و به زور مرخصی ھای خود را که باید در زمان نیاز یا دلخواه استفاده کنند از دست می دھند و برگرداندن این مرخصی ھا با توجه به پرداخت پول آن و نیز جو روانی موجود ممکن است با سختی مواجه گردد و نیز با توجه به این تھدیدات که ممکن است جامع عمل پوشیده و زمینه فشار بر پرسنل گردد و زمینه بروز خساراتی گردد که جبران ناپذیر است و نیز زمینه بروز رفتارھای دلبخواه و خلاف قانون و سوء استفاده از جایگاه شغلی و ایجاد رفتارھای خلاف شئون شغلی گردد. طبق ماده ٣۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری تقاضای دستور موقت جھت جلوگیری از شروع اجرای این بخشنامه تا تعیین تکلیف این موضوع و رسیدگی خارج از نوبت در ھیأت عمومی را از ریاست دیوان عدالت اداری دارم. “

بند ۶ مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

” حتی المقدور از اخذ مرخصی اجباری و بدون رضایت برای کادر پرستاری خودداری گردد. “

در پاسخ به شکایت مـذکور، معاون توسعـه مدیریت برنامه ریزی منابع دانشگاه علوم پزشکی خدمات بھداشتی، درمانی تھران به موجب لایحه شماره ٩٨/٣٣/۵١/١٠٣۶۴ ـ ١٣٩٨/٧/٢٩ توضیح داده است که:

” ١ـ ھر چند در سطر اول بخشنامه فوق الاشعار عبارت مصوبات سومین نشست دوره ای مدیران پرستاری دانشگاه درج شده است ولی در واقع مدیران مذکور مرجع تصویب مقررات نبوده و مطابق ماده١ قانون اجرای احکام دائمی توسعه کشور و سایر قوانین ذیربط تنھا مرجع ذیصلاح جھت تصویب مقررات ھیأت امنا دانشگاه می باشد، لذ استفاده از عناوین مصوبات و بخشنامه از بابت تسامح صورت گرفته است در واقع این موارد شامل توصیه ھایی جھت تصدی بھینه امور پرستاری بیمارستان ھا و مراکز درمانی زیر مجموعه این دانشگاه بوده و ضمناً به شرحی که به عرض خواھد رسید مطالب مندرج در آن نیز مغایرتی با ضوابط ندارد لذا بر این اساس شکایت شاکی در کلیت بلاوجه طرح و از شمول مواد ١٢ و ٨٠ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری و مواردی از رسیدگی در آن ھیأت خارج می باشد لذا به لحاظ اینکه این شکایت واجد ایراد شکلی است رد آن تقاضا می شود.

٢ـ مستندات قانونی شاکی به شرح لایحه تقدیمی پیوست دادخواست فاقد وجاھت قانونی است. اولاً: استناد به ماده ٨۴ قانون مدیریت خدمات کشوری بلاوجه به نظر می رسد زیرا با عنایت به جواز حاصل از ماده ١ قانون اجرای احکام دائمی توسعه کشور و آیین نامه ھای اداری و استخدامی به جایگزینی قانون مدیریت خدمات کشوری که حسب ضوابط قانونی به تصویب ھیأت امنای دانشگاه رسیده و در مورد امور مربوطه به اجرا گذاشته می شود. ثانیاً: ماده ٧١ آیین نامه اداری استخدامی اعضای غیرھیأت علمی وزارت بھداشت و مستند مندرج در لایحه موادی از دستورالعمل مرخصی استحقاقی و استعلاجی و مراقبت و شیردھی و بدون حقوق کارکنان غیرھیأت علمی دانشگاه ھای علوم پزشکی مصوب ھیأت امنای وزارت بھداشت می باشد. مضافاً اینکه این دانشگاه بر حسب ضوابط قانونی دارای آیین نامه ھا و مقررات مستقل بوده و ملزم به رعایت مصوبه اخیرالذکر نیست لذا با عنایت به مراتب پیش گفت مستندات شاکی جھت ابطال صورتجلسه تنظیمی غیرمرتبط و مردود بوده و معتبر نمی باشد.

٣ـ در ماھیت موضوع مطروحه و مفاد صورتجلسه مورد بحث توضیحاً معروض می دارد: پرستاران شاغل به خدمت در بخش واحدھای دولتی از جمله بیمارستان ھای تابعه این دانشگاه ملزم به ارائه خدمت به مدت ۴۴ ساعت در ھفته بوده اند و با توجه به ماد ١ قانون ارتقاء بھره وری کارکنان بالینی نظام سلامت ساعات کار این گروه با توجه به صعوبت کار و سابقه کار در نوبت کاری غیرمتعارف به تناسب در ھفته حداکثر تا ٨ ساعت تقلیل یافته است و بر این مبنا اتخاذ تصمیماتی که انجام خدمات را به نحوی مدیریت نماید که اول در خدمت رسانی به بیماران وقفه و تأخیر ایجاد نشود و دوم پرستاران در ھر بخش به نحو عادلانه ومساوی از مزایای قانونی قانون بھره وری و تقلیل ساعات کار بھره مند شده و ارائه خدمات نمایند. زیرا این گروه از شاغلین که به علت نوع کار و مداومت امر مراقبت ھای پزشکی از بیماران به صورت شبانه روزی موظف به اشتغال در نوبت کاری غیرمتعارف مانند شیفت شب می باشند در این حالت بعد از این نوبت کاری از امتیاز استراحت و عدم اشتغال «آف» بھره مند می شود گاھی استفاده از این «آفھا» بیش از حد متعارف بوده به نحوی که ساعات کار موظف را پوشش نمی دھد که در این فرض تنھا راه حل اداری برای جلوگیری از تبعات عدم حضور در محل کار وجلوگیری از غیبت، استفاده از مرخصی استحقاقی توسط کارکنان است که این امر نیز باھماھنگی مدیریت پرستاری بخش محل اشتغال پرستار صورت می گیرد، تصدیق خواھند فرمود که استفاده از مرخصی صرفاً بر اساس درخواست مستخدم و موافقت مافوق تحقق می یابد و فرض دیگری در این خصوص متصور نیست لذا بند ۶ صورتجلسه معترض عنه صرفاً ناظر به ھماھنگی ھای لازم در مورد این گونه مرخصی ھا فیمابین مستخدمین و مقام مافوق بوده و از باب تساھل از عبارت «اجباری» استفاده شده است. بدین لحاظ مطلب دیگری که جھت مزید استحضار آن ھیأت قابل عرض است ارتباط موضوع مطروحه مندرج در بند ۶ صورتجلسه موصوف با ماده ٢ قانون ارتقاء بھره وری کارکنان بالینی سلامت می باشد که علاوه بر مرخصی استحقاقی سالیانه حداکثر تا یک ماه مرخصی کار در محیط ھای غیرمتعارف به افراد مشمول اعطاء می نماید که مرخصی به موجب ماده ٣ آیین نامه اجرایی قانون اخیر این مرخصی قابل خرید یا ذخیره نمی باشد، ھمچنین با استفاده پرستاران از امتیار استراحت پس از انجام شیفت ھای کاری «عصر ـ شب» به صورت آف و از سوی دیگر به دلیل صعوبت کار پرستاری و در عین حال ارائه خدمات با کیفیت ٢۴ ساعته به بیماران یکی از اصول حرفه ای پرستاران می باشد، تنظیم و تدوین برنامه کاری توسط سرپرستان بخش با رعایت دستورالعمل ھا تنظیم میگردد که منتھی به تنظیم صورتجلسه مستند شکایت مطروحه شده است که در کلیت مندرجات این صورتجلسه از جمله بند ۶ آن مغایرتی با ضوابط و مقررات ندارد و مفاد دادخواست و لایحه تقدیمی شاکی نیز در این خصوص مبین اقدام خلاف ضواب طو مقررات نمی باشد. با عنایت به مراتب فوق و از آنجا که دلیل و مدرکی مبنی برمغایرت مفاد صورتجلسه ابراز و ارائه نشده و از طرفی این صورتجلسه فاقد عنوان مصوبه می باشد و از این نظر طرح شکایت به منظور ابطال آن را با موازین قانونی مطابقت ندارد و در کلیت این شکایت بلاوجه و بدون مبنا طرح گردیده است و تضییع حقوق کارکنان در اجرای مندرجات صورتجلسه نیز منتفی می باشد لذا رسیدگی و اتخاذ تصمیم شایسته قانونی را از آن ھیأت استدعا دارد.”

ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩٩/١٠/١٣ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

با عنایت به اینکه آنچه مورد شکایت قرار گرفته نوعاً مقرره استخدامی می باشد. زیرا در خصوص نحوه استفاده از مرخصی تعیین تکلیف و وضع مقرر نموده است که در قوانین و مقررات استخدامی عام و مقررات استخدامی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بھداشتی درمانی تھران چنین اختیاری برای مدیران پرستاری دانشگاه تعیین نشده است و از طرفی مفاداً متضمن جواز مرخصی اجبـاری به کارکنان است که در مـواد ٨۴ قانون مدیریت خدمات کشوری و نیز ماده ٧١ آیین نامه اداری و استخدامی کارکنان غیرھیأت علمی به عنوان قوانین بالادستی چنین تجویزی ملاحظه نمی شود. ھمچنین به صراحت ماده ۴ دستورالعمل مرخصی ھای استحقاقی، استعلاجی و مراقبت شیردھی و بدون شیر استفاده از مرخصی موکول به درخواست مستخدم می باشد، در نتیجه مقرره مورد شکایت مغایر قانون و خارج از حدود اختیار وضع شده و مستند به بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی