رأی وحدت رویه شماره ٧۵۵ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور

با موضوع: کیفیت تنظیم و تسلیم تقاضای دریافت جنین اھدایی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
گزارش پرونده وحدت رویه ردیف ٣٩/٩۵ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور با مقدمه مربوط و رأی آن به شرح ذیل تنظیم و جھت چاپ و نشر ایفاد می گردد.
معاون قضائی دیوان عالی کشور ـ ابراھیم ابراھیمی
مقدمه
جلسه ھیأت عمومی دیوان عالی کشور در مورد پرونده وحدت رویه ردیف ٣٩/٩۵ رأس ساعت ٣٠:٨ روز سه شنبه مورخ ١٣٩۵/١٠/١۴ به ریاست حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای حسین کریمی رئیس دیوان عالی کشور و با حضور حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید احمد مرتضوی مقدم نماینده دادستان کل کشور و شرکت آقایان رؤسا، مستشاران و اعضای
معاون کلیه شعب دیوان عالی کشور، در سالن ھیأت عمومی تشکیل شد و پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید و قرائت گزارش پرونده و طرح و بررسی نظریات مختلف اعضای شرکت کننده در خصوص مورد و استماع نظریه نماینده دادستان محترم کل کشور که به ترتیب ذیل منعکس می گردد، به صدور رأی وحدت رویهقضایی شماره ٧۵۵ ـ ١٣٩۵/١٠/١۴ منتھی گردید.
الف: گزارش پرونده
احتراماً معروض می دارد: براساس گزارش ریاست محترم شعبه ٢۴۴ دادگاه عمومی حقوقی تھـران، از شـعب اول و پنجم دیوان عـالی کشور، درباره کیـفیت تنظیـم و تسـلیم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
١ـ توضیح اینکه شماره ھای فوق مربوط به ترتیب درج در روزنامه رسمی کشور می باشد.
تقاضای دریافت جنین اھدایی، با استنباط از ماده دوم قانون نحوه اھداء جنین به زوجین نابارور مصوّب ١٣٨٢/۴/٢٩ آراء مختلف صادر گردیده است که جریان امر ذیلاً منعکس می شود:
١ .طبق محتویات پرونده ١٩٨۴ شعبه اول دیوانعالی کشور، آقای مھدی… و ھمسرشان خانم فاطمه … در دادگستری شھرستان کرج به طرفیت بخش ناباروری بیمارستان خاتم الانبیاء(ص) به خواسته صدور حکم بر اھدای جنین اقامه دعوی کرده اند که پس از ثبت به شعبه نھم دادگاه عمومی ارجاع شده و این شعبه به اعتبار محل اقامت خوانده دعوی به شایستگی دادگاه ھای دادگستری شھرستان تھران قرار عدم صلاحیت صادر کرده که پس از وصول به شعبه ٢۴۴ دادگاه عمومی خانواده ارجاع گردیده است و دادگاه
اخیر نیز به موجب دادنامه٢١٠۶ ـ ١٣٩١/١٢/١۴ چنین استدلال کرده است:
«… چون به موجب قانون نحوه اھدای جنین به زوجین نابارور، دریافت جنین دعوی نبوده و جنبه ترافعی نداشته و نیاز به تقدیم دادخواست به مفھوم اخص آن ندارد و به طرفیت کس نیز مطرح نمی شود و طبق ماده ٢ قانون یادشده تقاضای دریافت جنین اھدایی باید مشترکاً از طرف زن و شوھر تنظیم و به دادگاه تقدیم شود و دادگاه باید در مورد بچه دار نشدن و صلاحیت اخلاقی و سایر موارد مذکور در قانون تحقیقات لازم به عمل آورد، بنابراین دادگاه محل اقامت زوجین را صالح به رسیدگی دانسته و با صدور قرار عدم صلاحیت به اعتبار صلاحیت دادگاه عمومی کرج و حدوث اختلاف پرونده در اجرای ماده ٢٨ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی، برای حل اختلاف به دیوان عالی کشور ارسال می شود …»
پرونده در شعبه اول دیوان عالی کشور مطرح و به شرح ذیل به صدور دادنامه١٣٩ ـ ١٣٩٢/٢/١۴ منجر شده است:
«نظر به مفاد ماده ٢ قانون نحوه اھدای جنین به زوجین نابارور مصوّب ١٣٨٢/۴/٢٩ طرح مورد برای احراز صلاحیت اخلاقی و سلامت جسمی و روحی زوجین است که تقاضای آن مشترکاً از ناحیه زوجین تنظیم می شود و نیاز به تقدیم دادخواست و طبعاً تعیین خوانده ندارد لذا قرار صادره از دادگاه عمومی تھران موجه و صائب تشخیص و … با نقض قرار صادره از دادگاه عمومی کرج حل اختلاف می نماید.»
٢ .به دلالت محتویات پرونده ٩٠٠٠٧٨ شعبه پنجم دیوان عالی کشور، آقای طاھر… و ھمسرش سھیلا…، به طرفیت مرکز ناباروری و لقاح مصنوعی به خواسته صدور حکم بر اھدای جنین در دادگستری شھرستان کرج اقامه دعوی کرده اند که شعبه نھم دادگاه عمومی خانواده این شھرستان باز ھم به اعتبار محل اقامت خوانده، به شایستگی دادگاه ھای دادگستری تھران قرار عدم صلاحیت صادر کرده که این بار ھم شعبه ٢۴۴ دادگاه عمومی خانواده تھران در مقام رسیدگی، به موجب دادنامه۴١۶ ـ ١٣٩٢/٣/١٣ به شیوه ای که در بند یک این گزارش آمده است، خود را صالح به رسیدگی ندانسته و پرونده را برای حل اختلاف به دیوان عالی کشور فرستاده که پس از ثبت به شعبه پنجم ارجاع شده و ھیأت شعبه طی دادنامه٣٩٩ ـ ١٣٩٢/۶/٣٠ چنین رأی داده اند:
«با عنایت به اینکه تقاضای اھدای جنین از سوی زوجین، به ھر حال به طرفیت مرکز تخصصی درمان ناباروری در تھران تقدیم شده، حسب ملاک ماده ١١ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی، دادگاه عمومی تھران صالح بهرسیدگی است و لزوم تحقیقات شقوق ماده ٢ قانون نحوه اھدای جنین به زوجین نابارور مصوّب ١٣٨٢/۴/٢٩ موجب تغییر صلاحیت نخواھد بود و دادگاه عمومی تھران با اعطای نیابت قضایی می تواند تحقیقات مورد نظر را بخواھد و بر این اساس به استناد تبصره ذیل ماده ٢٧ قانون مرقوم حل اختلاف می نماید.»
با عنایت به مراتب مذکور در فوق، چون شعب اول و پنجم دیوان عالی کشور با استنباط مختلف از ماده ٢ قانون نحوه اھدای جنین به زوجین نابارور مصوّب سال ١٣٨٢ بالاخص عبارت «تقاضای دریافت جنین اھدایی …» آراء متفاوت صادر کرده اند، به طوری که اعضای محترم شعبه اول در مورد تقاضای اھدای جنین، تقدیم دادخواست را لازم ندانسته و ھیأت محترم شعبه پنجم این تقاضا را دعوی تلقی کرده و با رعایت ماده١١ قانون آیین دادرسی… در امورمدنی به اعتبار محل اقامت خوانده، به شایستگی دادگاه عمومی تھران حل اختلاف به عمل آورده است ، لذا برای جلوگیری از صدور آراء متھافت با استناد به ماده ۴٧١ قانون آیین دادرسی کیفری طرح موضوع را در جلسه ھیأت عمومی برای صدور رأی وحدت رویه قضایی تقاضا می نماید.
معاون قضایی دیوان عالی کشورـ ابراھیم ابراھیمی
ب: نظریهنماینده دادستان کل کشور
«در موضوع مطروحه نه خواسته زوجین نابارور دعوی محسوب می شود و نه تصمیم دادگاه حکم به حساب می آید لذا چون این موضوع جنبه ترافعی ندارد زوجین می توانند در محل اقامت خود تقاضای خویش را مطرح نمایند با این وصف رأی شعبه اول دیوان عالی کشور که مشعر بر ھمین امر است مورد تأیید می باشد.»
ج: رأی وحدت رویه شماره ٧۵۵ ـ ١٣٩۵/١٠/١۴ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور
از مقررات قانون نحوه اھداء جنین به زوجین نابارور خصوصاً ماده ۴ آن راجع به صلاحیت دادگاه چنین مستفاد می گردد که تقاضای زوجین برای دریافت جنین از امور ترافعی نیست و مقررات قانون آیین دادرسی… در امور مدنی در خصوص رسیدگی به دعاوی منصرف از آن است. بر این اساس، تقاضای زوجین بدون تقدیم دادخواست در دادگاه محل اقامت و یا سکونت آنان قابل رسیدگی است و رأی شعبه اول دیوان عالی کشور که با این نظر انطباق دارد، صحیح و قانونی تشخیص داده می شود. این رأی طبق ماده ۴٧١ قانون آیین دادرسی کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور، دادگاه ھا و سایر مراجع اعم از قضایی و غیر آن لازم الاتباع است .
ھیأت عمومی دیوان عالی کشور