رأی شماره ١٣۵٣ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع ابطال مصوبات شوراھای اسلامی شھرھای جیرفت و کھنوج درخصوص برقراری عوارض حمل بار

۶/٣/١٣٩۵ ٩٣/١٠٧١ شماره
بسمه تعالی
جناب آقای جاسبی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ١٣۵٣ مورخ ١٣٩۵/١٢/١٧ با موضوع:
«ابطال مصوبات شوراھای اسلامی شھرھای جیرفت و کھنوج درخصوص برقراری عوارض حمل بار» جھت درج در روزنامه رسمی به
پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و سرپرست ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٣٩۵/١٢/١٧ شماره دادنامه: ١٣۵٣ کلاسه پرونده: ١٠٧١/٩٣
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبات شوراھای اسلامی شھرھای جیرفت و کھنوج در خصوص برقراری عوارض حمل بار
گردش کار: معاون حقوقی و نظارت ھمگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب شکایت نامه شماره ٢١٧٢٠٢ـ ١٣٩٣/١١/١۵
اعلام کرده است که:
«رئیس محترم دیوان عدالت اداری
سلام علیکم
احتراماً، به پیوست تصویری از گزارش اداره کل بازرسی استان کرمان و مستندات مرتبط با آن راجع به مغایرت مصوبات شوراھای
اسلامی شھرھای جیرفت و کھنوج که در کمیسیون تطبیق مصوبات دستگاھھای اداری با قانون این سازمان مورد بررسی و تأیید قرار
گرفته است، ارسال می گردد.
مصوبات شورای اسلامی شھرھای جیرفت و کھنوج در خصوص اخذ عوارض حمل بار به دلایل زیر مغایر با قانون می باشد:
١ـ بند (الف) ماده(١۶٣ (قانون برنامه پنجم توسعه جمھوری اسلامی ایران مقرر می دارد: «به منظور تأمین منابع مورد نیاز جھت توسعه
و نگھداری و بھره برداری امور حمل و نقل جاده ای اجازه داده می شود از جابجایی کالا و مسافر در جاده ھای کشور به استثناء
جاده ھای روستایی و عشایری بر اساس تن کیلومتر و نفر کیلومتر با پیشنھاد مجمع عمومی سازمان راھداری و حمل و نقل جاده ای و
با تصویب شورای اقتصاد، عوارض وصول نماید.»
٢ـ در ماده (١ (قانون برقراری وصول عوارض و سایر وجوه از تولید کنندگان کالا، ارائه دھندگان خدمات و کالاھای وارداتی، از ممنوعیت
اخذ عوارض محلی و ملی توسط شوراھا و سایر مراجع و وزارتخانه ھا حمایت شده است. این ماده تصریح می دارد:
«از ابتدای سال ١٣٨٢ برقراری و دریافت ھرگونه وجوه از جمله مالیات و عوارض اعم از ملی و محلی از تولیدکنندگان کالاھا… صرفاً به
موجب قانون صورت می پذیرد و کلیه قوانین و مقررات مربوط به برقراری، اختیار و یا اجازه برقراری و دریافت وجوه که توسط ھیأت
وزیران، مجامع، شوراھا و سایر مراجع… به استثناء مالیاتھای مستقیم … لغو می گردد».
٣ـ مشابه ھمین موضوع در سال ١٣٨٧ توسط شورای اسلامی شھر اھواز به تصویب رسیده است که معاون وزیر راه و ترابری و رئیس
سازمان راھداری و حمل و نقل موضوع را به دیوان عدالت اداری منعکس نموده و دیوان مصوبه شورای اسلامی شھر مذکور را برخلاف
مقررات تشخیص داده و ھیأت عمومی دیوان به شرح ذیل اظھار رأی نموده است:
«نظر به اینکه حکم مقرر در قوانین فوق الذکر بر کسر درصدی از ارزش بارنامه ھا و واریز آن به حساب خزانه، دلالت بر ملی بودن عوارض
حمل و نقل کالا از بارنامهھای حمل بار به عنوان عوارض محل خارج از حدود اختیارات شورای اسلامی شھر مصرح در بند (١۶ (ماده
(٧١ (قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراھای اسلامی کشور و انتخابات شھرداران (مصوب ١٣٧۵/٣/١ (بوده و مغایر احکام
قانونگذار به شرح قوانین فوق الاشعار می باشد، با اجازه حاصل از ماده (۵٣ (الحاقی آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نقض و مصوبات
مورد شکایت در اخذ عوارض از بارنامه ھای حمل کالا به دلایل مارالذکر و مستنداً به بند (١ (ماده (١٩ (و مواد (٢٠ (و (۴٢ (قانون دیوان
عدالت اداری از تاریخ تصویب آنھا ابطال می گردند».
بنا به مراتب و با عنایت به تبصره (٢ (ماده (٢ (قانون تشکیل این سازمان، خواھشمند است دستور فرمایید موضوع در ھیأت عمومی
آن دیوان مطرح و به طور فوق العاده و خارج از نوبت مورد رسیدگی قرار گیرد. موجب امتنان است که از تصمیم متخذه این سازمان را
مطلع فرمایند.»
متن صورتجلسه و مصوبات مورد اعتراض به قرار زیر است:
الف) ابطال صورتجلسه شماره ١۵٣٣٠ـ ١٣٨۴/١٠/١٩ با موضوع ھماھنگی شھرداران منطقه جنوب استان کرمان:
«صورتجلسه
در ساعت ١٣ مورخ ١٣٨۴/١٠/١٧ جلسه ھماھنگی شھرداران منطقه جنوب استان با حضور رؤسای شوراھای اسلامی و شھرداران
شھرھای جیرفت، کھنوج، عنبرآباد، جبالبارز، دری بھشت، رودبار، قلعه گنج، منوجان، فاریاب، نودژ، مردھک در محل دفتر شھردار
کھنوج تشکیل گردید.
جلسه با ذکر صلوات بر خاتم انبیا (ص) و تلاوت آیاتی از کلام ا… مجید آغاز و سپس آقای اطمینانی شھردار کھنوج به عنوان میزبان
ضمن خیرمقدم و تشکر از تشریف فرمایی شھرداران برای حضور در جلسه ھدف از تشکیل آن را ایجاد ھماھنگی و ھمدلی در
شھرداران جنوب استان برای وحدت رویه و پیشرفت ھمه جانبه این شھرھا دانست و اظھار نمود اگر شھرداران جنوب استان با یکدیگر
ھمفکر و ھماھنگ باشند مطمئناً تأثیر بسزایی در اجرای امور شھرداری خصوصاً در جھت افزایش درآمد قانونی شھرداریھا خواھد
داشت در ادامه رؤسای محترم شوراھای اسلامی و شھرداران شھرھای مذکور به طرح دیدگاھھای خود و ارائه پیشنھادات پرداخته
پس از بحث و تبادل نظر مقرر گردید.
١ـ با توجه به اینکه از سنوات قبل تحت عنوان ھزینه خدمات ناشی از حمل بار در حوزه شھرھای جیرفت، عنبرآباد، کھنوج، منوجان
اخذ گردیده است و این روال تاکنون ادامه دارد. نظر به اھمیت موضوع و تردد کامیونھای حمل بار که برای شھرھای مسیر حرکت
خسارات جبران ناپذیری اعم از تصادفات و کشته شدن شھروندان و تخریب آسفالت و پلھا و ریختن زباله و عوارض ناشی از تعویض
روغن و زیانھای دیگر را در بر دارد شھرداریھای حوزه فوق الذکر ناگزیر به اخذ ھزینه ناشی از ایجاد خسارت حمل بار و خدمات دھی از
کامیونھا و خودروھای حمل بار ھستند.
٢ـ مقرر گردید ھزینه ناشی از خدمات حمل بار بر اساس نرخھای زیر از این گونه خودروھا توسط مأمورین شھرداریھا وصول گردد.
ب) مصوبات شورای اسلامی شھر جیرفت:
«١ـ مصوبه شماره ١٢١٩٠٠ ـ ١٣٨۶/١٠/٢۵ شورای اسلامی شھر جیرفت:
شھرداری محترم جیرفت
با سلام
احتراماً، عطف به نامه شماره ١٢٨۴٠ ـ ١٣٨۶/١٠/١٠ و با توجه به نامه شماره ۴٢/٢۶٢٣٧ـ ١٣٨۶/٩/١٧ مدیرکل محترم امور شھری
استانداری در خصوص لزوم تصویب و اعلام عمومی وضع عوارض محل جدید، لیست عوارض پیشنھادی مطرح و تعدادی ١١٣ عوارض
جدید و ۶١۵ عوارض در اخذ عوارض بر اساس بند ٢ از مصوبات مورخ ١٣٨۶/١٠/١٠ مورد تصویب قرار گرفت.
:١٣/١١/١٣٩٠ ـ ١٠٣۵ شماره مصوبه ـ٢
شھرداری محترم جیرفت
با سلام
احتراماً، عطف به نامه ١۵۶٨۴ـ ١٣٩٠/١٠/٢۶ شھرداری در خصوص لیست پیشنھادی عوارض محلی سال ١٣٩١ با ١۵ %افزایش
نسبت به سال ١٣٩٠ و اجرا در سال ١٣٩١ ،بدین وسیله بر اساس بند ٢ از مصوبات ١٣٩٠/١٠/٢۶ ،با اجرای مفاد نامه مذکور طبق
ضوابط و مقررات موافقت شد.
ج) مصوبات شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
«مصوبه شماره ١٢٠۴ـ ١٣٨۴/١٠/٢٧ شورای اسلامی شھر کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
عطف به نامه شماره ١۵٣٧٢ـ ١٣٨۴/١٠/١٩ به پیوست ٧ فقره لیست عوارض پیشنھادی آن شھرداری که در جلسه مورخ
١٣٨۴/١٠/٢۶ شورای شھر مطرح و به شرح لیستھای ضمیمه به تصویب این شورا رسیده، جھت اقدامات قانونی خدمتتان ارسال
می گردد.
٢ـ مصوبه شماره ١۶۴١ـ ١٣٨۶/١٠/١٣ شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
عطف به نامه شماره ١۵٠۴٩ـ ١٣٨۶/١٠/٢ بدین وسیله دو جلد لوایح پیشنھادی عوارض شھرداری اعم از افزایشھا و عناوین جدید
شامل:
١ـ تعرفه عوارض کسب و پیشه به تعداد ٢١ برگ
٢ـ تعرفه عوارض پیشنھادی وجدید محلی اعم از خدمات دھی و ھزینه ناشی از خدمات حمل بار و غیره شامل ١۵ برگ که در جلسه
شماره ٣۵ ـ ١٣٨۶/١٠/١٠ این شورا مطرح و به تصویب رسیده و کلیه اوراق آن ممھور به مھر شورای اسلامی شھر کھنوج می باشد
جھت اقدامات قانونی ارسال می گردد.
٣ـ مصوبه شماره ١٠۶٢ـ ١٣٨٧/١١/١٢ شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
احتراماً، عطف به نامه شماره ١۴١٣٩ـ ١٣٨٧/١٠/٢۶ بدین وسیله دو جلد لوایح پیشنھادی تعرفه عوارض محلی بھای خدمات و تعرفه
عوارض کسب و پیشه که در جلسات کمیسیون برنامه و بودجه بررسی و در جلسه فوق العاده مورخ ١٣٨٧/١١/١٩ مورد تصویب قرار
گرفته و ممھور به مھر این شورا می باشد به پیوست جھت ھرگونه اقدام قانونی عودت می گردد.
۴ـ مصوبه شماره ۵٨٧ ـ ١٣٨٨/١١/٨ شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
عطف به نامه ١۴١٨۵ ـ ١٣٨٨/١١/۴ بدین وسیله دو جلد لوایح پیشنھادی تعرفه عوارض محلی و بھای خدمات شھرداری کھنوج در
سال ١٣٨٩) ھر جلد دو نسخه) که در جلسه کمیسیون برنامه و بودجه این شورا مورد بررسی قرار گرفت و نھایتاً در جلسه فوق العاده
مورخ ١٣٨٨/١١/۶ این شورا با تغییراتی تصویب و ممھور به مھر این شورا گردیده عودت، مقتضی است دستور فرمایید برابر مقررات
اقدام عاجل به عمل آورند.
۵ ـ مصوبه شماره ۵۵٠ ـ ١٣٨٩/١٠/٢۵ شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
بازگشت به نامه شماره ١۴٢٣٧ـ١٣٨٩/١٠/١١ بدین وسیله دو جلد لوایح پیشنھادی تعرفه عوارض محلی و بھای خدمات شھرداری
کھنوج مربوط به سال ١٣٩٠ که در جلسات مورخ ١٨ و ١٣٨٩/١٠/١۶ کمیسیون برنامه وبودجه شورای شھر مورد بررسی قرار گرفت و
بعضی از ردیفھای آن اصلاح و نھایتاً در جلسه شماره ٣٨ـ١٣٨٩/١٠/٢٢ با تغییراتی در بعضی از ردیفھا به تصویب نھایی رسید به
پیوست عودت داده می شود. مقتضی است دستور فرمایید برابر ضوابط و مقررات نسبت به ارسال به استانداری محترم جھت تأیید و
اجرا در سال ١٣٩٠ اقدام لازم به عمل آورند:
١ـ تعرفه عوارض کسب و پیشه ۴١ برگ ١۵٣٢ ردیف دو نسخه
٢ـ تعرفه عوارض پیشنھادی محلی و خدمات ٣٠ برگ ۴۴٠ ردیف دو نسخه
۶ ـ مصوبه شماره ۵٠۴ـ ١٣٩٠/١٠/٢٩ شورای اسلامی شھرستان کھنوج:
شھرداری محترم کھنوج
با سلام
بدین وسیله دو جلد لوایح پیشنھادی شامل: ١ـ تعرفه عوارض کسب و پیشه شامل ۴١ برگ و مشتمل بر ١۵٣٩ ردیف مربوط به سال
١٣٩٠
٢ـ تعرفه عوارض پیشنھادی محلی و بھاء خدمات مربوط به سال ١٣٩١ متعلق به شھرداری که طی نامه شماره ١٨٠٣۶ ـ
١٣٩٠/١٠/٢٠ به این شورا ارسال گردید و در دو جلسه کمیسیون برنامه و بودجه شورای شھر (پیوست)، و به شماره ٢۶ ـ
١٣٩٠/١٠/٢١ و ٢٧ ـ ١٣٩٠/١٠/٢۶ مورد بررسی و کارشناسی قرار گرفته و در جلسه عادی شماره ٣۴ـ ١٣٩٠/١٠/٢٨ شورای شھر
مطرح و مورد تأیید و ممھور به مھر این شورا گردیده جھت اقدامات قانونی و اجرا در سال آینده به ضمیمه عودت داده می شود.
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس شورای اسلامی شھر کھنوج به موجب نامه شماره ١٨۴ـ ١٣٩۵/٧/٢٨ به پیوست تصویر جوابیه
شھرداری کھنوج را ارسال کرده است که متن آن به قرار زیر است:
«ریاست محترم شورای اسلامی شھر کھنوج
با سلام
احتراماً عطف به نامه شماره ١٨۴ـ ١٣٩۴/۵/١٨ موضوع شکایت نامه شماره ١٠٧١/٩٣ـ ١٣٩۵/٣/٨ معاون محترم مدیرکل عمومی دیوان
عدالت اداری مبنی بر شکایت نامه شماره ٢١٧٢٠٢ـ ١٣٩٣/١١/١۵ سازمان محترم بازرسی کل کشور به خواسته ابطال مصوبه آن
شورا در خصوص اخذ عوارض حمل بار بر اساس دادنامه شماره ۶٠۴ ـ ١٣٨٩/١٢/١۶ ھیأت محترم عمومی دیوان عدالت اداری که تصویر
مذکور که از طریق سایت آن دیوان محترم چاپ شده است به استحضار می رساند:
١ـ دادنامه شماره ۶٠۴ ـ ١٣٨٩/١٢/١۶ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ممنوعیت وضع و اخذ عوارض شھرداری مبنی بر
٢ %عوارض حمل بار می باشد که در حال حاضر ٢ %حمل بار از ھیچ شخص حقیقی یا حقوقی دریافت نگردیده و ھیچ دستورالعملی
در این زمینه اصرار نیافته است.
٢ـ در خصوص مکاتبات صورت پذیرفته مبنی بر عدم دریافت عوارض شھرداری از ٢ %حمل بار بوده معروض می دارد عوارض مبنی بر
٢ %دریافت نگردیده که مؤید و صحت این مطالب این است که با توجه به فروش تره بار در شھرستان کھنوج که ارزش کامیونھای بار به
میلیونھا تومان می رسد ٢ %آن حمل بار دریافت نگردیده و در حال حاضر آنچه دریافت می گردد ھزینه ناشی از خدمات حمل بار
می باشد که با ھم تفاوت اساسی و عمده را داشته و مبلغ بسیار ناچیز می باشد.
٣ـ موضوع رأی وحدت رویه ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص عوارض دریافتی بر حمل و نقل باربری شھری معادل ٢ %که
در بارنامه ھای رسمی توسط بنگاھھا فعال و با آژانسھای باربری مستقر در پایانه ھای باربری موضوع بند الف ماده ١٣٢ قانون برنامه
سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرھنگی جمھوری اسلامی ایران دریافت و به حساب خزانه واریز می گردد را شامل می شود.
۴ـ ھزینه ناچیز ناشی از خدمات حمل بار که در اکثر استانھای کشور نیز دریافت می گردد من جمله استان ھرمزگان ـ استان
سیستان و بلوچستان (شھرداریھا و دھیاریھا) و شھرداریھای جنوب استان کرمان (نمونه ای از فیشھای دریافتی ضمیمه گزارش
می باشد) تحت عنوان مادتین ۵١ تا ۵٣) تبصره ماده ۵٢ (قانون مالیات بر ارزش افزوده و سایر قوانین مرتبط می باشد. چرا که آنچه در
رأی وحدت ۶٠۴ قید گردیده دریافت وجه از رانندگان تحت عنوان عوارض ٢ %می باشد که به صورت نسبی و متغیر بوده و امری ثابت
نمی باشد و با توجه به افزایش خدمات و کالا تغییر پیدا می کند که در صورتی عوارضی را از ھیچ شخص حقیقی و حقوقی دریافت
نکرده و آنچه دریافت می کند ھزینه ناشی از خدمات حمل بار می باشد که دو موضوع متفاوت می باشد و این ھزینه ثابت و ناچیز از
مالکین بار دریافت می گردد و (بنا به مراتب معروضه) اعضای محترم شورای شھر کھنوج آنچه دریافت می گردد ھزینه ناشی از خدمات حمل بار می باشد نه عوارض ٢ %حمل و نقل بار که در کل بار دریافت می گردد و این ھزینه از رانندگان دریافت نمیگردد بلکه از
مالکین بار که مبلغ بسیار ناچیزی است که در اکثر استانھای کشور که نامبرده شده است دریافت می گردد چرا که نظر به اھمیت
موضوع عبور و مرور و تردد کامیونھای حمل بار در فصول بار از محدوده شھر خسارت ھنگفت و جبران ناپذیری اعم از تصادفات و کشته
شدن شھروندان و تخریب آسفالت و پلھا و ریختن زباله ھا و عوارض ناشی از تعویض روغن و آلودگی صوتی و زیانھای دیگر برای
شھرداریھا و شھروندان در پی داشته است و مبلغ دریافتی تحت ھمین عنوان وصول و جھت عمران و آبادی بین شھرھای نودژ ـ
منوجان ـ قلعه گنج ـ فاریاب و کھنوج تقسیم می گردد لذا مراتب جھت ھرگونه اقدام مقتضی حضورتان اعلام می گردد.»
علی رغم ارسال نسخه ثانی شکایت و ضمائم آن برای شورای اسلامی شھر جیرفت، تا زمان رسیدگی به پرونده در ھیأت عمومی
دیوان عدالت اداری ھیچ پاسخی از طرف شکایت واصل نشد.
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۵/١٢/١٧ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسانشعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی
با عنایت به استدلال مندرج در دادنامه شماره ۶٠۴ـ ١٣٨٩/٢/١۶ ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری که در نتیجه آن اخذ عوارض ازبارنامه ھای حمل کالا به دلایل مذکور در دادنامه ابطال شده است و با توجه به بند الف ماده ١۶٣ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعهجمھوری اسلامی ایران مصوب سال ١٣٨٩ ،که مقرر داشته است «به منظور تأمین منابع مورد نیاز جھت توسعه و نگھداری وبھره برداری امور حمل و نقل جاده ای به سازمان راھداری و حمل و نقل جاده ای اجازه داده می شود از جابه جایی کالا و مسافر درجاده ھای کشور به استثناء جاده ھای روستایی و عشایری بر اساس تن کیلومتر و نفر کیلومتر با پیشنھاد مجمع عمومی سازمانراھداری و حمل و نقل جاده ای و با تصویب شورای اقتصاد عوارض وصول نماید.» بنابراین مصوبات مورد شکایت از شوراھای اسلامیشھرھای جیرفت و کھنوج در خصوص برقراری ھزینه ناشی از خدمات حمل بار، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع وضعتشخیص داده می شود و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ابطال می شوند.
رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدکاظم بھرامی