رأی شماره ١١٨٣ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با موضوع ابطال بند٢ مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ شورای سنجش و پذیرش دانشجو

شماره ٩٣/٨٩۶/ھـ -٢٧/١٠/١٣٩۴
بسمه تعالی
جناب آقای جاسبی
مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمھوری اسلامی ایران
با سلام
یک نسخه از رأی ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره دادنامه ١١٨٣ مورخ ١٣٩۴/١٠/١۵ با موضوع:
«ابطال بند٢ مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ شورای سنجش و پذیرش دانشجو» جھت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.
مدیرکل ھیأت عمومی و سرپرست ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری ـ مھدی دربین
تاریخ دادنامه: ١٣٩۴/١٠/١۵ شماره دادنامه: ١١٨٣ کلاسه پرونده: ٨٩۶/٩٣
مرجع رسیدگی: ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: خانم فاطمه کریمی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند ٢ مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ شورای سنجش و پذیرش دانشجو
گردش کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال بند ٢ مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ شورای سنجش و پذیرش دانشجو را خواستار شده و در جھت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«در تاریخ ١٣٩٢/۶/١٠ طرحی با عنوان «قانون سنجش دانشجو» در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و بر اساس آن مقرر شد از سال ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ به تدریج و طی یک دوره ۵ ساله، شیوه جدیدی در کنکور سراسری اعمال شود. بر اساس ماده ٢ و ماده ١٠ قانون سنجش و پذیرش دانشجو، می باید از سال تحصیلی ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ شورایی تحت عنوان شورای سنجش و پذیرش دانشجو تشکیل شود و مورد میزان و نحوه تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور سراسری تصمیم گیری کند. ھمچنین طبق ماده ١١ این قانون مقرر شد تا قبل از تاریخ اجرای این قانون، یعنی قبل از شروع سال تحصیلی ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ شیوه برگزاری کنکور ھمچنان بر اساس قانون مصوب مجلس به تاریخ ١٣٨۶/٨/٩ باشد و بعد از آن این قانون لغو شود و قانون جدید اجرا شود. از آن جایی که کنکور ١٣٩٣ نیز در سال تحصیلی جاری (١٣٩٣ـ ١٣٩٢) برگزار می شود می باید بر اساس آخرین کارگروه ماده ۴ قانون مصوب سال ١٣٨۶ ،سوابق تحصیلی در کنکور سراسری به صورت تأثیر مثبت اعمال شود. اما در کمال شگفتی بنده و سایر داوطلبان، وزارت علوم و سازمان
سنجش با تخطی آشکار از ماده ١٠ و ١١ قانون سنجش و پذیرش در تاریخ ۶ آذر ماه سال ١٣٩٢ ،یعنی یک سال قبل از زمانی که در قانون مصوب شده، با گردآوری چند تن از وزرا و معاونین، اقدام به برگزاری شورای سنجش و پذیرش دانشجو کرد و اعلام کرده که این شورا رأی به تأثیر قطعی (مستقیم) سوابق تحصیلی در کنکور ١٣٩٣ داده است.
این در حالی است که طبق ماده ١٠ و ١١ قانون سنجش و پذیرش دانشجو، این شورا باید برای تصمیم گیری در مورد کنکور ١٣٩۴ که در سال تحصیلی ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ برگزار می شود ایجاد شود و قبل از آن باید طبق آخرین رأی کارگروه ماده ۴ قانون سال ١٣٨۶ و تأثیر مثبت باشد، اما تخلف و بی عدالتی دیگری که در اجرای این قانون مشھود است مربوط به ماده ١ می شود:
طبق ماده ١ قانون سنجش و پذیرش دانشجو سوابق تحصیلی این گونه تعریف شده است:
نمرات دروس ٣ سال آخر دوره متوسطه که به صورت سراسری، نھایی و استاندارد برگزار می شود.
اما در حال حاضر در کشور ما، فقط در یک سال یعنی فقط در سال سوم متوسطه امتحانات به صورت نھایی برگزار می شود و بیش از دو سوم سوابق تحصیلی که در این قانون مصوب شده برای بنده و سایر دانش آموزان موجود نیست. در حالی که طبق این قانون تأثیر سوابق تحصیلی، فارغ از میزان تأثیر آن باید شامل نمرات ھر ٣ سال باشد نه تنھا سال سوم، اما با این حال سازمان سنجش قصد دارد فقط نمرات سال سوم را تحت عنوان سوابق تحصیلی در کنکور تأثیر قطعی (مستقیم) بدھد. اجرایی کردن تأثیر سوابق تحصیلی تا زمانی که دولت و آموزش و پرورش زیر ساختھای لازم را ایجاد نکرده و امتحانات نھایی به صورت استاندارد در ھر سه سال برگزار
نمی شود و ھمچنان در امتحانات نھایی تقلب به طور گسترده صورت می پذیرد و ھنوز داوطلبان اشکالات عمده ای را به نحوه تصحیح و نحوه اداره حوزه امتحانات نھایی وارد می کنند. ظلمی بس بزرگ در حق دانش آموزان است. کما این که امکان جبران سوابق تحصیلی ھم به ھیچ وجه پیش بینی نشده است.
در کنکور ھر فرد می تواند چندین بار امتحان بدھد و شانس خود را برای ورود به دانشگاه بیازماید، اما مثلاً کسی که چھار سال پیش دیپلم گرفته است نمی تواند نمرات خود را ارتقاء بدھد، با تأثیر قطعی (مستقیم) دادن سوابق تحصیلی، اگر کسی به ھر دلیلی در زمان امتحانات دچار مشکلی شد و نتوانست امتحانات را به خوبی سپری کند، دیگر ھیچ فرصتی برای جبران نتایج آن ندارد. آیا به خاطر ھمین مسئله باید آینده اش تباه شود؟
تأثیر مستقیم سوابق تحصیلی برخلاف عدالت سنجشی است و حتی اگر این امر برخلاف قانون تشخیص داده نشود یک بی عدالتی بزرگ است چرا که در زمان امتحانات، ھیچ اطلاعی از تأثیر قطعی آنھا در کنکور به من و سایر داوطلبان داده نشده و اساساً بنابر تأثیر قطعی نبوده، ھمچنین در سال سوم اغلب داوطلبان با این استدلال که نمرات امتحان نھایی تأثیر قطعی در کنکور ندارد به شیوه کنکوری درس خوانده اند و در امتحانات نھایی به دنبال کسب نمرات بالاتر نبوده اند، اما به یکباره و پس از گذشت چندین ماه شورای سنجش و پذیرش دانشجو شیوه دیگری اتخاذ کرده اگر این شیوه برای دانش آموزانی که در آینده امتحان می دھند اجرا شود، تا حدودی قابل پذیرش خواھد بود، چرا که حداقل آنھا از قبل از امتحانات مطلع خواھند بود که نتایج این امتحانات در کنکور تأثیر قطعی خواھد داشت و فکری برای خود خواھند کرد.
اھمیت این شکایت و دادخواست از آنجا نشأت می گیرد که داوطلبان سخت کوشی که برای رشته ھای عالی در دانشگاھھا رقابت می کنند با تأثیر قطعی سوابق تحصیلی بسیار متضرر می شوند چون در آن محدوده رتبه بندی، درصدھا و ترازھا آن قدر به ھم نزدیک می شود که تأثیر قطعی این نمرات نھایی غیراستاندارد و غیرقابل جبران حتی به میزان نیم نمره ھم می تواند داوطلب را از آن خواسته و رؤیای تمام دوران زندگیش دور کند. ھنوز ھم داوطلبانی مثل آقای رستگار رحمانی با معدل ١٣/٣٧ اما رتبه ١ کنکور سراسری ١٣٨٨ در رشته زبان و تجربی وجود دارند که می خواھند گذشته خود را جبران کنند.
اگر تأثیر سوابق تحصیلی ھمچون گذشته به صورت مثبت باشد، ھیچ داوطلبی متضرر نمی شود کما این که قانون نیز نوع تأثیر سوابق تحصیلی ذکر شده و تأثیر مثبت ھیچ مغایرتی با قانون ندارد. لذا از قضات عادل دیوان عدالت اداری تقاضا می شود با صدور دستور موقت، مصوبه شورای سنجش و پذیرش دانشجو مورخ ١٣٩٢/٩/۶ مبنی بر تأثیر قطعی و مستقیم، سوابق تحصیلی در کنکور سال ١٣٩٣ را به موجب مغایرت با عدالت سنجشی باطل اعلام کرده و این ابطال را به سازمان سنجش ابلاغ کنید تا از اجرای آن و بی عدالتی در حق بنده و سایر داوطلبان جلوگیری به عمل آید.»
متن مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ به قرار زیر است:
جلسه شماره: ١ مورخ: ١٣٩٢/٩/۶ محل تشکیل جلسه: دفتر وزیر علوم، تحقیقات و فناوری مدت جلسه: ٢ ساعت
حاضران در جلسه:
الف: اعضای اصلی (به ترتیب الفبا)
١ـ آقای مھندس زرافشان ـ معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش ٢ـ دکتر ضیایی ـ معاون آموزشی وزارت بھداشت ٣ـ دکتر فانی ـ وزیر آموزش و پرورش ۴ـ دکتر فرجی دانا ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس شورا) ۵ ـ دکتر میلی منفرد ـ معاون آموزشی
وزارت علوم ۶ ـ دکتر خدایی ـ رئیس سازمان سنجش آموزش کشور (دبیر شورا)
ب: اعضای ناظر (به ترتیب الفبا)
١ـ مھندس تورانی ـ معاون مرکز سنجش وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی ٢ـ دکتر جعفریان ـ رئیس دانشگاه علوم پزشکی تھران ٣ـ دکتر صابری ـ نماینده کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی ۴ـ دکتر عمادی ـ رئیس مرکز سنجش وزارت
آموزش و پرورش ۵ ـ دکتر قمصری ـ معاون آموزشی دانشگاه تھران ۶ ـ دکتر میرزاده ـ رئیس دانشگاه آزاد اسلامی
ج: اعضای میھمان وکارشناس (به ترتیب الفبا)
١ـ دکتر اقبالی ـ رئیس مرکز آموزش دانشگاه آزاد اسلامی ٢ـ دکتر جمالی ـ معاون فنی و آماری سازمان سنجش آموزش کشور ٣ـ دکتر کشاورز ـ مشاور وزیر بھداشت و مدیرکل دفتر وزارتی
د: غایب
دکتر ھاشمی ـ وزیر بھداشت، درمان و آموزش پزشکی
مصوبات:
١ـ پیش نویس آیین نامه اجرایی مورد بررسی و بحث قرار گرفت و نظرات اعضای شورا در پیش نویس اعمال شد و مقرر شد جھت تصویب با امضاء رئیس شورا به ھیأت وزیران ارسال شود.
٢ـ پس از بحث ھای مفصل مقرر گردید سوابق تحصیلی مرتبط، موجود و تراز شده (سال سوم آموزش متوسطه ـ دیپلم) دانش آموزانی که طی سالھای ١٣٨۴ تا ١٣٩٢ دیپلم خود را در رشته ھای ریاضی فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی بر اساس امتحان نھایی و کشوری اخذ نموده اند حداکثر تا ٢۵ درصد تأثیر قطعی داشته باشد.
٣ـ ضرایب و دروس آزمون سراسری و سوابق تحصیلی برای آزمون سراسری ١٣٩٣ عیناً مطابق آزمون سراسری سال ١٣٩٢ است.
۴ـ مقرر گردید برای حدود ٧٠ درصد کل ظرفیت آموزش عالی کشور بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش صورت گیرد و این درصد برای دانشگاه آزاد اسلامی حدود ٩٠ درصد، برای سایر دانشگاھھا و مؤسسات آموز ش عالی حدود ۶٠ درصد است.
۵ ـ مقرر گردید کارگروه ھماھنگی برای بررسیھای کارشناسی و سایر موارد مورد نظر شورا با عضویت رؤسای مراکز آموزش و سنجش وزارت بھداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان رئیس کارگروه تشکیل شود. احکام اعضاء مورد نظر توسط رئیس شورا صادر خواھد شد.
۶ ـ مقرر گردید جلسه ای جھت ھماھنگی رشته ھای پذیرش با سوابق تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی با حضور آقایان دکتر خدایی، دکتر اقبالی و مھندس زرافشان تشکیل و رشته ھای مورد نظر جمع بندی و قبل از ثبت نام آزمون سراسری در ١۶ آذر ماه ١٣٩٢ به اطلاع داوطلبان برسد.
٧ ـ دانشگاه آزاد اسلامی جھت اعطای شانس بیشتر برای داوطلبان آزمون سراسری پیشنھاد تعدد برگزاری آزمون سراسری را ارائه نمود ـ شورا ضمن استقبال ازپیشنھاد دانشگاه آزاد اسلامی به صورت اصولی، تعدد آزمونھا را پذیرفت و مصوب کرد با توجه به این که در قانون سنجش و پذیرش دانشجو مسؤولیت سنجش به عھده سازمان سنجش آموزش کشور است مسؤولیت تکرار و برگزاری چند باره آزمون نیز به عھده سازمان مذکور باشد و مقرر نمود کارگروه ھماھنگی موضوع بند ۵ این صورتجلسه، بررسیھای لازم را در این خصوص انجام داده و تعداد، سال شروع این امر را جھت تصویب به شورا ارائه نماید. ـ رئیس شورای سنجش و پذیرش دانشجو و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دبیر شورای سنجش و پذیرش دانشجو و رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور به موجب لایحه شماره ۶٢٩۶٢/د ـ ١٣٩۴/٨/٢٠ توضیح داده است که:
«مدیرکل محترم ھیأت عمومی و سرپرست اداره کل ھیأتھای تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام:
احتراماً پیرو جلسه مورخ ١٣٩۴/٨/١٢ که در خصوص رسیدگی به پرونده خانم فاطمه کریمی به شماره ٩٢١٧٢۶ دایر بر ابطال مصوبه شورای سنجش پذیرش دانشجو در اداره کل ھیأتھای تخصصی تشکیل شد نسبت به شبھه ایجاد شده در خصوص اجرای مصوبه مذکور به استحضار می رساند. مطابق ماده ٢ قانون سنجش و پذیرش دانشجو مصوب ١٣٩٢/۶/١٠ مجلس شورای اسلامی، به منظور برنامه ریزی، تصویب مقررات، ھماھنگی و نظارت بر نحوه سنجش علمی و پذیرش دانشجو برای کلیه دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی کشور «شورای سنجش و پذیرش دانشجو» زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل می شود و طبق بند «ت» ماده ٣ ھمان
قانون تصویب میزان تأثیر ھر یک از عوامل سابقه تحصیلی، آزمون عمومی و آزمون اختصاصی در سنجش داوطلبان از وظایف و اختیارات ھمین شورا است.
شورای سنجش پذیرش دانشجو نیز پس از تشکیل در جلسه شماره (١ ـ ١٣٩٢/٩/۶) مصوب کرد سوابق تحصیلی مرتبط، موجود و تراز شده (سال سوم آموزش متوسطه ـ دیپلم) دانش آموزانی که طی سالھای ١٣٨۴ تا ١٣٩٢ دیپلم خود را در رشته ھای ریاضی فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی بر اساس امتحان نھایی و کشوری اخذ کرده اند، حداکثر تا ٢۵ درصد تأثیر قطعی داشته باشد.
با عنایت به مفاد مادتین مذکور و با توجه به این که ماده ١٠ قانون سنجش و پذیرش دانشجو زمان اجرای آن را از سال تحصیلی (١٣٩۴ـ ١٣٩٣) تعیین کرده است و ھر گونه تصمیم گیری راجع به این موضوع به شورای سنجش واگذار شده است بنابراین اقدامات صورت گرفته از سوی سازمان سنجش آموزش کشور نسبت به اجرای مصوبه مذکور مطابق قانون و مقررات بوده و تخلفی در این
خصوص صورت نگرفته است. ـ مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل» ھمچنین مدیرکل دفتر ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان سنجش آموزش کشور، به موجب لایحه تقدیمی به شعبه اول دیوان عدالت اداری به شماره ٧۶٢۶٧/د ـ ١٣٩٢/١٢/١۵ اعلام کرده است که:
«…… قانون سنجش و پذیرش در دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی کشور در تاریخ ١٣٩٢/۶/١٠ در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ١٣٩٢/۶/٢٠ به تایید شورای نگھبان رسیده است طبق مواد ٢ و ٣ قانون فوق الذکر، شورای سنجش و پذیرش دانشجو، مکلف به برنامه ریزی و ایجاد ھماھنگی در امر سنجش و پذیرش دانشگاھھا و تصویب عناوین محتوا و مقررات آزمونھا شده و بر این اساس شرایط و ضوابط مربوط به تأثیر میزان سوابق تحصیلی توسط این شورا در تاریخ ١٣٩٢/٩/۶ تصویب و به میزان حداکثر تا ٢۵ درصد و با تأثیر قطعی در نمره کل نھایی لحاظ خواھد شد.
مشارالیھا در دادخواست تقدیمی اظھار کرده سازمان سنجش آموزش کشور از مواد ١٠ و ١١ قانون فوق تخطی کرده است و قانون فوق باید در آزمون سراسری سال ١٣٩۴ اجرا شود و در آزمون سراسری سال ١٣٩٣ نباید اجرا می شد. در پاسخ لازم به ذکر است به استناد ماده ١٠ قانون مذکور، این قانون از سال تحصیلی ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ لازم الاجرا است. لذا با توجه به این که پذیرفته شدگان آزمون سراسری سال ١٣٩٣ در سال تحصیلی ١٣٩۴ـ ١٣٩٣ شروع به تحصیل می نمایند لذا قانون فوق برخلاف ادعای شاکیه در آزمون سراسری سال ١٣٩٣ مرعی و لازم الاجرا است. ھمچنین در پاسخ به اعتراض مشارالیھا نسبت به میزان تأثیر سوابق تحصیلی لازم به ذکر است به استناد ماده ۴ قانون صدرالاشاره پذیرش دانشجو در دانشگاھھا بر اساس ظرفیت رشته محل و تقاضای داوطلبان بر اساس سابقه تحصیلی یا سابقه تحصیلی و آزمون (عملی یا تخصصی) صورت می گیرد و نیز به استناد تبصره ۵ این ماده در سال اول اجرای این قانون تأثیر سابقه تحصیلی در پذیرش داوطلبانی که دارای سابقه تحصیلی ھستند حداقل ٢۵ درصد و طبق تبصره ٣ ماده ۴ این قانون تعیین میزان و نوع ورود به دانشگاھھا بر اساس ظرفیت رشته ھا و تقاضای داوطلبان بر عھده شورای سنجش و پذیرش دانشجو است که به صورت سالانه تعیین و از طریق سازمان سنجش آموزش کشور قبل از ثبت نام اعلام می شود. بر این اساس در اولین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو در تاریخ ١٣٩٢/٩/۶ مقرر شد سوابق تحصیلی موجود و تراز شده (سال سوم دوره متوسطه) دانش آموزانی که طی سالھای ١٣٨۴ تا ١٣٩٢ دیپلم خود را در رشته ھای ریاضی فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی بر اساس امتحان نھایی و کشوری اخذ کرده اند با توجه به تبصره ۵ ماده ۴ قانون مذکور حداکثر تا ٢۵ درصد
تأثیر قطعی داشته باشد.
شاکیه در دادخواست تقدیمی به اعمال سوابق تحصیلی بر اساس امتحانات نھایی سال سوم دوره متوسطه معترض بوده و اظھار کرده است در تأثیر سوابق تحصیلی، فارغ از تأثیر آن باید شامل نمرات دروس ٣ ساله دوره متوسطه باشد نه صرفاً سال سوم. در پاسخ به این اظھارات با توجه به این که در حال حاضر منحصراً امتحانات نھایی سال سوم دوره متوسطه به صورت سراسری و یکسان در کشور برگزار می شود، لذا نمرات سال سوم دوره متوسطه داوطلبان به عنوان سوابق تحصیلی مد نظر قرار می گیرد.
با عنایت به مراتب فوق الذکر و نظر به این که ماده ١٠ قانون به صراحت اعلام کرده است «این قانون از سال تحصیلی (١٣٩۴ـ ١٣٩٣) لازم الاجراست و سازمان متبوع نیز دقیقاً طبق قانون عمل کرده و با توجه به لازم الاجرا بودن قوانین، ١۵ روز پس از انتشار تخلفی از مقررات مشھود نیست. رد شکایت مطروحه مورد استدعاست.»
ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ١٣٩۴/١٠/١۵ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی ھیأت عمومی

مطابق مواد ١ و١٠ و تبصره ھای ذیل ماده ۵ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی کشور مصوب ١٣٩٢/۶/١٠ ،نتیجه امتحان سه سال آخر دوره متوسطه که به صورت سراسری و نھایی برگزار شده باشد در آزمون سراسری ورود به دانشگاھھا و مراکز آموزش عالی قابل تأثیر می باشد و در صورت تحقق شرط مصرح در تبصره ۵ ماده ۵ قانون، امکان اجرای قانون فراھم است. نظر به این که در بند ٢ مصوبه مورخ ١٣٩٢/٩/۶ شورای سنجش و پذیرش دانشجو، قبل از تحقق شرایط قانونی از حیث برگزاری آزمون نھایی برای ٣ سال آخر دوره متوسطه، صرفاً در خصوص تأثیر نتیجه امتحان نھایی سال آخر در آزمون سراسری اتخاذ تصمیم شده است، این بند از مصوبه ، مغایر احکام قانونی فوق الذکر است و به استناد بند ١ ماده ١٢ و ماده ٨٨ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ١٣٩٢ ابطال می شود.

رئیس ھیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری