رأی وحدت رویه شماره ٧٢۶ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور

در خصوص صلاحیت دادگاه رسیدگی به دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور
گزارش وحدت رویه ردیف ۲۹/۸۶ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور با مقدمه مربوط و رأی آن به شرح ذیل تنظیم و جھت چاپ و نشر ایفاد می گردد.
معاون قضائی دیوان عالی کشور ـ ابراھیم ابراھیمی
الف: مقدمه
جلسه ھیأت عمومی دیوان عالی کشور در مورد پرونده وحدت رویه ردیف ۲۹/۸۶ رأس ساعت ۹ روز سه شنبه مورخ ۱۳۹۱/۴/۲۷ به ریاست حضرت آیت الله احمد محسنی گرکانی رئیس دیوان عالی کشور و حضور جناب آقای سیداحمد مرتضوی نماینده دادستان کل کشور و شرکت جنابان آقایان رؤساء ، مستشاران و اعضاء معاون کلیه شعب دیوان عالی کشور، در سالن ھیأت عمومی تشکیل و پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید و قرائت گزارش پرونده و طرح و بررسی نظریات مختلف اعضای شرکت کننده در خصوص مورد و استماع نظریه معاون دادستان کل کشور که به ترتیب ذیل منعکس می گردد، به صدور رأی وحدت رویه قضائی شماره ۷۲۶ ـ ۲۷/۴/۱۳۹۱ منتهی گردید.
ب: گزارش پرونده
احتراماً معروض می دارد: طبق گزارش ۳۰۷۰ ـ ۱۳۸۶/۹/۲۵ ،ریاست محترم حوزه قضائی شھرستان نطنز شعب ھجدھم و سی و ھشتم (سابق) دیوان عالی کشور در مقام حل اختلاف در صلاحیت با استنباط از ماده ۴ قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ و نیز مواد ۱۱ و ۵۲۹ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی طی پرونده ھای کلاسه ۱۸/۲۵۶۹/۲۰ و ۳۸/۱۹۹۷/۲۴ آراء مختلفی صادر نموده اند با این توضیح که:
۱ـ خانم زری یحیایی در تاریخ ۱۳۸۴/۷/۲۱ به طرفیت اداره ثبت احوال نطنز، به خواسته ابطال شناسنامه و صدور شناسنامه جدید با تغییر تاریخ تولد از ۱۳۳۹ به تاریخ ۱۳۴۳ در حوزه قضائی شھرستان مذکور اقامه دعوی نموده که در شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی این شھرستان ثبت و به لحاظ اینکه محل اقامت خواھان تھران اعلام شده به استناد ماده ۴ قانون ثبت احوال طی دادنامه ۴۱۲ ـ ۱۳۸۴/۷/۲۱ به صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه ھای عمومی حقوقی تھران منتھی گردیده که در شعبه ۹۱ دادگاه عمومی تھران به کلاسه ۱۴۵/۸۴ ثبت و این شعبه ھم به لحاظ اینکه به موجب ماده ۴ قانون ثبت احوال خواھان مخیّر بوده دعوی خود را در دادگاه محل تنظیم سند یا در دادگاه محل اقامت خود طرح نماید و در این پرونده دادگاه محل تنظیم سند را برای طرح دعوی انتخاب نموده از خود نفی صلاحیت به عمل آورده و پرونده را جھت حل اختلاف به دیوان عالی کشور ارسال داشته که به شعبه سی و ھشتم (سابق) ارجاع و طی دادنامه ۳۸/۷۱۷/۸۴ ـ ۱۳۸۴/۱۱/۱۸ که ذیلاً منعکس می گردد به صلاحیت رسیدگی دادگاه عمومی نطنز حل اختلاف نموده اند «ھر چند به موجب ماده ۴ قانون ثبت احوال مصوب سال ۱۳۵۵ رسیدگی به سایر دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال در دادگاه شھرستان یا بخش مستقل محل اقامت خواھان به عمل می آید لکن طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه ھـای عمومی و انقلاب در امور مـدنی مصوب ۱۳۷۹ که مؤخرالتصویب و وارد بر ماده ۴ قانون ثبت احوال است، دعوی باید در دادگاھی اقامه شود که خوانده در حوزه قضائی آن اقامتگاه دارد و به موجب ماده ۵۲۹ قانون اخیرالذکر قوانین و مقررات مغایر با آن علی الاطلاق ملغی است، بنا به مراتب و با عنایت به اینکه دعوی به طرفـیت اداره ثبت احوال نطنـز اقامه گردیده، در اجرای ماده ۲۷ قانون مرقوم با تشخیص صلاحیت دادگاه عمومی نطنز حل اختلاف می نماید.»
۲ـ آقای علی خائیان فرزند روح اله طی پرونده کلاسه ۱۶۲/۸۶ شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی نطنز به طرفیت اداره ثبت احوال تھران به خواسته ابطال شناسنامه شماره ۲۴۷۰ حوزه ۶ ثبت احوال این شھرستان و صدور شناسنامه جدید با نام دلسوز و نام خانوادگی ھخومنشی اقامه دعوی کرده و دادگاه رسیدگی کننده طی دادنامه ۲۰۶ ـ ۱۳۸۶/۵/۱۳ چنین رأی داده است: «… گرچه طبق ماده ۴ قانون ثبت احوال رسیدگی به دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال در دادگاه محل اقامت خواھان به عمل می آید و لیکن چون طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی در امور مدنی دعوی باید در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه شود و این ماده حکمی مغایر ماده ۴ وضع کرده و از طرفی بر طبق ماده ۵۲۹ از قانون اخیرالذکر قوانین و مقررات موضوعه در موارد مغایر ملغی اعلام شده است بالنتیجه دادگاه محل اقامت خوانده، یعنی دادگاه عمومی تھران صالح به رسیدگی به خواسته دعوی است» پس از ارسال پرونده به تھران و ارجاع آن به شعبه ۱۸۸ دادگاه حقوقی شھرستان اخیرالذکر این شعبه نیز طی دادنامه ۴۱۹ ـ ۱۳۸۶/۷/۸ پرونده ۷۷۵/۶/۱۸۸ از خود نفی
صلاحیت کرده که پس از طرح موضوع در شعبه ھجدھم دیوان عالی کشور منتھی به دادنامه شماره ۶۳۹ ـ ۱۳۸۶/۸/۸ گردیده است به این شرح: «نظر به موضوع خواسته و ماده ۴ قانون ثبت احوال که نسبت به ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی خاص می باشد قرار شماره ۴۱۹ ـ ۸۶ شعبه ۱۸۸ دادگاه عمومی تھران موجه تشخیص و با تأیید آن پرونده جھت رسیدگی در ماھیت امر… به دادگاه عمومی نطنز ارسال و حل اختلاف می شود
با عنایت به مراتب فوق الذکر نظر به اینکه از شعب محترم ھجدھم و سی و ھشتم سابق دیوان عالی کشور با استنباط از ماده ۴ قانون ثبت احوال و مواد ۱۱ و ۵۲۹ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوّب ۱۳۷۹ آراء متفاوت صادر گردیده است به این شرح که شعبه ۳۸ سابق دیوان عالی کشور ماده ۴ قانون ثبت احوال در خصوص صلاحیت دادگاه محل اقامت خواھان را برای رسیدگی به دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال به استناد مواد ۱۱ و ۵۲۹ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب منسوخ دانسته ولی شعبه ھجدھم دیوان عالی کشور ماده مزبور را معتبر و لازم الاجرا دانسته است، لذا به استناد ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور کیفری طرح موضوع را در ھیأت عمومی دیوان عالی کشور جھت صدور رأی وحدت رویه قضائی درخواست می نماید.
حسینعلی نیّری ـ معاون قضائی دیوان عالی کشور

ج: نظریه نماینده دادستان کل کشور
قانون گذار که در ماده ۴ قانون ثبت احوال محل اقامت خواھان را برای رسیدگی به اسناد سجلی تعیین نموده است از باب تسھیل  کار برای خواھان است و ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب ھر چند عمومیت دارد و مؤخر از قانون ثبت احوال است اما عقیده دارم تخصیص ھمچنان به قوت خود باقی است مضافاً اینکه اگر ملاک، محل اقامت خوانده موضوع ماده ۱۱ ھم باشد چون خوانده در حقیقت سازمان ثبت احوال است ھر کجا دعوا مطرح شود محل اقامت خوانده (به لحاظ حضور نماینده سازمان) محسوب می گردد؛ بنابراین نتیجتاً رأی شعبه محترم ھجدھم دیوان عالی کشور را صائب می دانم.
د: رأی وحدت رویه شماره ۷۲۶ ـ ۱۳۹۱/۴/۲۷ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور
ماده ۴ قانون ثبت احوال مصوّب ۱۳۵۵ که دادگاه محل اقامت خواھان را صالح برای رسیدگی به دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال اعلام کرده است برحسب مستفاد از ماده ۲۵ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور مدنی با مقررات این قانون مغایرت ندارد؛ بنا به مراتب رأی شعبه ھجدھم دیوان عالی کشور که با این نظر انطباق دارد موافق قانون تشخیص و به اکثریت آراء تأیید می گردد. این رأی طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی دادگاه ھای عمومی و انقلاب در امور کیفری برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاه ھا لازم الاتباع است.